به گزارش خبرنگار مهر، در سال 1310 کودکی در خانه آیت‌الله عبدالله فاضل چشم به جهان گشود که کسی فکر نمی‌کرد بعدها به یکی از استوانه‌های حوزه و مرجع مردمی و ولایتمدار تبدیل شود. نام او را محمد گذاشتند.

محمد چهارمین چراغ خانه آیت‌الله عبدالله فاضل بود که از بین سایر فرزندان ایشان، تنها او بود که به سلگ روحانیت و علم و تقوا درآمد و عمرش در این راه گذشت.

آیت‌الله‌ محمد فاضل لنکرانی تحصیلات کلاسیک خود را تا سال‌ ششم‌ ابتدایی ادامه‌ داد و پس از آن‌ ـ با آنکه‌ در تحصیلات‌ جدید نیز رشد و توفیق‌ بسیاری‌ داشت‌ ـ به‌ جمع‌ طلاب‌ علوم‌ دینی‌ پیوست‌. حوزة‌ آن‌ روزگار طلاب‌ فراوانی‌ نداشت‌ و اندکی‌ در آن‌ مشغول‌ به‌ تحصیل‌ بودند. او وقتی‌ به‌ حوزه‌ علمیه‌ پای‌ نهاد که‌ 13 سال‌ بیشتر نداشت‌؛ اما دلش‌ مالامال‌ از عشق‌ به‌ تحصیل‌ علوم‌ دینی‌ و معارف‌ نبوی‌ بود. این‌ مسئله‌ را رابطة‌ معنوی‌ و عاطفی‌ با فرزند امام‌ خمینی‌(ره‌) مرحوم‌ سید مصطفی‌ خمینی‌ دو چندان‌ می‌ساخت‌.

آیت‌الله فاضل لنکرانی‌ دوره‌ سطح حوزه را در مدت‌ 6 سال‌ به‌ پایان‌ رسانید و در 19 سالگی‌ در کنار اشتغال‌ به‌ درس‌ کفایه‌ در درس‌ آیت‌الله‌ العظمی‌ بروجردی‌ شرکت‌ می‌کرد و جوان‌ترین‌ فرد حاضر در آن‌ کلاس‌ بود. او هر درسی‌ را که‌ فرا می‌گرفت‌، همان‌ روز با دقت‌ و تسلط‌ فراوان‌ به‌ زبان‌ عربی‌ می‌نگاشت‌ و مشاهدة‌ این‌ جزوه‌ها اعجاب‌ آیت‌الله‌ العظمی‌ بروجردی‌ را نیز برانگیخته‌ بود. تلاش‌ و استعداد فراوان‌ او باعث‌ شد که‌ در 25‌ سالگی‌ که‌ همزمان‌ با انتشار کتاب‌ مهم‌ نهایه‌ التقریر بود، دیگر خود را از تقلید بی‌نیاز دید و قدم‌ در وادی‌ اجتهاد و عمق‌ بخشیدن‌ به‌ آن‌ نهاد.

در طی‌ این‌ سال‌ها، از خواندن‌ حکمت‌ و علوم‌ عقلی‌ نیز باز نماند و در این‌ راه‌ نیز استعداد و تلاش‌ خود را در معرض‌ استادان‌ و دیگر طلاب‌ قرار داد. او مهم‌ترین‌ عامل‌ توفیق‌ خود در امور عملی‌ را مباحثه‌ منظم‌ و دقیق‌ دروس‌ فرا گرفته‌ می‌دانست و طلاب‌ را نیز به‌ آن‌ سفارش‌ می‌کرد.

بهره‌مندی از استادان برجسته

آیت‌الله‌ فاضل‌ لنکرانی‌ در سال‌های‌ تحصیل‌ خود از استادان‌ بسیاری‌ بهره‌ برد. مقداری‌ از رسائل‌ و مکاسب‌ را نزد پدر خود و دیگر بخش‌های‌ آن‌ را نزد آیت‌الله‌ سلطانی‌، آیت‌الله‌ عبدالجواد جبل‌ عاملی‌ و آیت‌‌الله‌ شیخ‌ مرتضی‌ حائری‌ خواند. کفایه‌ را نیز نزد مرحوم‌ عبدالجواد جبل‌ عاملی‌ فرا گرفت‌. اینان‌ بخشی‌ از استادان‌ او هستند که‌ دورة‌ سطح‌ را نزد آنان‌ آموخته‌ است‌.

با اتمام‌ دورة‌ سطح‌، به‌ درس‌ خارج‌ فقه‌ آیت‌الله‌ العظمی‌ بروجردی‌ رفت‌ و حدود 11 سال‌ در درس‌ خارج‌ ایشان‌ شرکت‌ می‌کرد‌ که‌ رحلت‌ آیت‌الله‌ بروجردی‌، سد راه‌ ادامة‌ این‌ حضور شد. با آغاز درس‌ خارج‌ اصول‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) در درس‌ ایشان‌ نیز شرکت‌ کرد و 9 سال‌ از محضر ایشان‌ بهره‌ برد. در این‌ سال‌ها در درس‌ خارج‌ فقه‌ امام‌(ره‌) نیز حاضر بود و تقریرات‌ آن‌ را ـ همچون‌ درس‌ مرحوم‌ بروجردی‌ ـ می‌نگاشت‌.

او ویژگی‌ درس‌ امام‌(ره‌) را تفهیم‌ دقیق‌ و اعجاب‌انگیز مطالب‌ و در بخش‌ علم‌ اصول‌، ریشه‌ای‌ مطرح‌ کردن‌ مباحث‌ می‌دانست. بیشتر مدرسان‌ اصول‌، در آن‌ روزگار آراء مطرح‌ شدة‌ استادان‌ پیش‌ از خود را اصل‌ مسلمی‌ در مسئله‌ تلقی‌ می‌کردند و سپس‌ به‌ بحث‌ دربارة‌ آن‌ می‌پرداختند، اما امام‌(ره‌) مطلب‌ را از ریشه‌ مطرح‌ می‌کرد و هیچ‌ دیدگاهی‌ را در آن‌ مسلم‌ نمی‌دانست‌. او‌ در بخش‌ حکمت‌ نیز سال‌ها در درس‌ مرحوم‌ علامه‌ طباطبایی‌(ره‌) شرکت‌ می‌کرد.

آیت‌الله‌ فاضل لنکرانی در سال‌های‌ تحصیل‌ و تدریس‌ خود، با طلاب‌ فراوانی‌ رابطه‌ دوستی‌ داشت، از جمله‌ آنها مرحوم‌ شهید مصطفی‌ خمینی‌ فرزند برومند امام‌ خمینی‌(ره‌) بود که‌ درس‌های‌ فراوانی‌ را با او به‌ مباحثه‌ پرداخته‌ بود.

فعالیت‌های‌ علمی‌ و فرهنگی‌

خدمات‌ آیت‌الله‌ فاضل‌ لنکرانی‌ در ابعاد علمی‌ و فرهنگی‌ بسیار است‌. او پس‌ از گذشت‌ مدتی‌ از رحلت‌ آیت‌‌الله‌ العظمی‌ مرعشی‌ نجفی‌، امامت‌ جماعت‌ حرم‌ مطهر حضرت‌ معصومه‌(س‌) را بر عهده‌ گرفت‌.

تأسیس‌ مدرسه‌ علمیه‌ از دیگر فعالیت‌های‌ ایشان‌ در این‌ عرصه‌ است‌. آیت‌الله‌ فاضل‌ به‌ امر احیای‌ هیئت‌های‌ مذهبی‌ و عزاداری‌ برای‌ سید و سالار شهیدان‌ اهتمام‌ ویژه‌ای‌ داشت و خود، از کسانی بود‌ که‌ سال‌ها مجالس‌ روضه‌ و ندبه‌ بر پای‌ کرده‌ است‌. او‌ در احیای‌ ایام‌ فاطمیه‌ و تشویق‌ مردم‌ برای‌ برگزاری‌ مراسم‌ عزای‌ صدیقه‌ طاهره‌ فاطمه‌ زهرا(س‌) تلاش‌ فراوان‌ انجام‌ داده است.

آیت‌الله‌ فاضل‌ لنکرانی از آغازین‌ سال‌های‌ تحصیل‌، به‌ تدریس‌ نیز اشتغال‌ داشت‌. نخستین‌ کتابی‌ که‌ ایشان‌ به‌ تدریس‌ پرداختند حاشیه‌ ملاعبدالله‌ و پس‌ از آن‌، معالم‌ بود. پس‌ از آن‌ نیز به‌ تدریس‌ شرح‌ لعمه‌ پرداخت‌. مکاسب‌ را پنج‌ دوره‌ و کفایه‌ را شش‌ دوره‌ تدریس‌ کرد و در این‌ کلاس‌ها حدود 600 نفر شرکت‌ می‌کردند. دوره‌ آخر تدریس‌ کفایه‌ ایشان‌ با شروع‌ تدریس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ همراه‌ بود که‌ سال‌های‌ متمادی‌ ادامه‌ داشت.

استاد فاضل‌ لنکرانی از آموختن‌ روش‌ تهذیب‌ نفس‌ و سفارش‌های‌ اخلاقی‌ به‌ طلاب‌ نیز دریغ‌ نمی‌ورزید و آنچه‌ خود از استادانی‌ چون‌ امام‌ خمینی‌(ره‌)، آیت‌الله‌ بروجردی‌(ره‌) و علامه‌ طباطبایی‌(ره‌) آموخته‌ بود، سینه‌ به‌ سینه‌ به‌ نسل‌ جدید حوزه‌های‌ علمیه‌ منتقل‌ می‌کرد.

او در طول‌ عمر با برکت‌ خود، کتاب‌های‌ فراوانی‌ نگاشته‌ و به‌ حوزه‌ علم‌ و تقوا تقدیم‌ داشته‌ است‌. شگفت‌ اینکه‌ برخی‌ از آنها را ـ مانند نهایه‌ التقریر ـ در دورة‌ جوانی‌ نوشته‌ است‌.

فعالیت‌های سیاسی‌

اشتغال‌ و تلاش‌ فراوان‌ در زمینه‌های‌ علمی‌ و فرهنگی‌، هیچ‌ گاه‌ آیت‌الله‌ فاضل لنکرانی را از تلاش‌های‌ سیاسی‌ در پیش‌ و پس‌ از انقلاب‌ جدا نکرد‌. او از کسانی‌ بود که‌ در آغازین‌ روزهای‌ فعالیت‌ جامعه‌ مدرسین‌ در دورة‌ حکومت‌ طاغوت‌، به‌ آن‌ پیوست‌ و در جلسات‌ آن‌ شرکت‌ می‌کرد و امضای‌ او در زیر بسیاری‌ از اعلامیه‌ها، از جمله‌ اعلام‌ مرجعیت‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) و نیز خلع‌ ید شاه‌ از قدرت‌، به‌ چشم‌ می‌خورد. فعالیت‌های‌ او در جامعه‌ مدرسین‌ و دیگر تلاش‌های‌ سیاسی‌ او، باعث‌ شد که‌ بارها مورد بازداشت‌ و شکنجه‌ قرار گیرد و تبعید یا زندانی‌ شود.

او حدود 4 ماه‌ به‌ منطقه‌ بسیار گرم‌ بندرلنگه‌ تبعید شد. این‌ چهار ماه‌ به‌ گفته‌ خود او، قدر 40 سال‌ رنج‌ و مرارت‌ را به‌ همراه‌ داشت‌. پس‌ از آن‌ نیز حدود 2 سال‌ و نیم‌ به‌ یزد تبعید شد که‌ در آنجا نیز دست‌ از مبارزه‌ بر نداشت‌ و ضمن‌ تحصیل‌ و تحقیقات‌ علمی‌، با آیت‌الله‌ صدوقی‌، جلسات‌ مخفیانه‌ای‌ ترتیب‌ داد که‌ طی‌ آن‌، به‌ تشویق‌ افراد برای‌ مبارزه‌ و احیای‌ نام‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) در آن‌ دیار می‌پرداخت‌.

پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ نیز فعالیت‌های‌ سیاسی‌ آیت‌الله‌ فاضل لنکرانی ادامه‌ داشت‌. او‌ در هر جا که‌ لازم‌ بود، با حمایت‌ از مواضع‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) و رهبر معظم‌ انقلاب‌ توطئه‌های‌ دشمن‌ را افشا و مردم‌ را به‌ حمایت‌ و اطاعت‌ رهبری‌ و حفظ‌ ارزش‌های‌ نظام‌ دعوت‌ می‌کرد. او بارها در جبهه‌های‌ نبرد حق‌ علیه‌ باطل‌ حضور یافت‌ و باعث‌ دلگرمی‌ رزمندگان‌ اسلام‌ شد.

از جمله‌ مسئولیت‌های‌ آیت‌الله فاضل لنکرانی پس‌ از انقلاب‌، به‌ نمایندگی‌ در دورة‌ اول‌ مجلس‌ خبرگان‌ از استان‌ مرکزی‌ می‌توان‌ اشاره‌ کرد. او‌ پس‌ از رحلت‌ آیت‌الله‌ العظمی‌ اراکی‌ با اعلام‌ جامعه‌ مدرسین‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌ به‌ عنوان‌ نخستین‌ نفر و با اکثریت‌ آراء از مراجع‌ تقلید شناخته‌ شد.

نوشتن 50 دفتر 200 برگی بدون قلم خوردگی

از آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی بیش از 50 دفتر 200 برگی با خط زیبا و بدون قلم خوردگی به جا مانده که مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) یادگار آن مرجع تقلید این نوشته‌ها را در مجموعه‌ای به نام «موسوعه مخطوطات الامام الفاضل النکرانی» به چاپ رسانده است.

به گفته آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی فرزند آن مرجع تقلید مجموعه مخطوطات آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی در 20 جلد تدوین شده و این مجموعه می‌تواند الگویی برای فضلا و طلاب حوزه‌های علمیه باشد.

وی افزود: اگر یک استاد حوزه این مخطوطات را ببیند قطعا موجب تعجب او خواهد شد، کما اینکه برخی از استادان بزرگ حوزه این مجموعه را مشاهده کردند و باز هم تمایل به دیدن آن را دارند و تعجب کردند که یک فقیه و استاد چگونه موفق شده این گونه فقه و قواعد فقهی و اصولی و برخی از مباحث تفسیری را به رشته تحریر درآورد.

وی با بیان اینکه یک عمر لازم است تا انسان این مخطوطات را بخواند، اظهار داشت: محتوای این مخطوطات قصه پردازی و بیان خاطرات و یا موضوعات عمومی نیست بلکه برای نوشتن هر سطر آن نیاز به سالیان زیاد عمر به عنوان سرمایه علمی دارد.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) نوشتن با خط زیبا را یکی از ویژگیهای این دست‌نوشته‌ها عنوان کرد و گفت: انسان با دیدن این نوشته‌ها فکر می کند نویسنده چند بار چک نویس کرده است در حالی که ایشان یک ساعت قبل از نوشتن فکر می‌کردند و بعد مثلا یک صفحه یا بیشتر می‌نوشتند که این نشان دهنده عشق و علاقه وافر ایشان به فقه و فقاهت است.

نوشتن مباحث فقهی از 19 سالگی

آیت‌الله فاضل لنکرانی گفت: مرحوم پدرم از سن 19 سالگی نوشتن را در مباحث فقهی آغاز کرد و در سن 24 سالگی تقریرات درس آیت‌الله العظمی بروجردی از ایشان به چاپ رسیده است.

وی با اشاره به نظر مقام معظم رهبری در مورد تقریرات آن مرجع تقلید اظهار داشت: وقتی در خدمت مقام معظم رهبری در کتابخانه شخصی ایشان بودم بعد از چند دقیقه برخاستند و از قفسه‌ای یک کتاب را آوردند و فرمودند "این کتاب مرحوم والد شماست و من در سالی که وارد قم شده بودم مرحوم آیت‌الله بروجردی این درس را گفته بود و من این کتاب را که مرحوم والد شما چاپ کرد از بازار خریداری کردم."

وی ادامه داد: آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی عمرش را صرف تشخیص حلال و حرام خدا کرد و آنها را به صورت اجتهادی نوشتند.

توجه به مسائل اجتماعی

توجه به مسائل اجتماعی یکی دیگر از ویژگیهای آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی بود که از وی یک چهره محبوب مردمی ساخته بود.

فرزند آن مرجع تقلید درباره این ویژگی پدرش گفت: انسان وقتی مجموعه دست‌نوشته‌های آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی را می‌بیند فکر می‌کند که ایشان فقیهی بودند که تمام عمرشان را در کتابخانه صرف نوشتن می‌کردند در حالی که حوزه‌های علمیه و همه مردم می‌دانند که آن مرجع تقلید ارتباط قوی با جامعه و مردم داشتند و قشرهای مختلف مردم با ایشان دیدار و گفتگو می‌کردند.

وی افزود: ایشان 10 سال مسئولیت اداره حوزه علمیه قم را برعهده داشتند و حتی بزرگانی همچون آیت‌الله استادی تصریح کردند که آنچه امروز در حوزه‌های علمیه به عنوان دروس تخصصی مطرح است، پایه گذار آنها مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی بوده است.

عضو جامعه مدرسین ادامه داد: مرحوم پدرم 10 سال دبیری جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را بر عهده داشتند و علاوه بر اهتمام به مسائل علمی طلاب و حوزه‌های علمیه، مرجع تقلیدی بودند که همیشه در دسترس مردم بودند و مردم برای برقراری ارتباط با ایشان مشکلی نداشتند.

مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی به حضرت فاطمه زهرا(س) ارادت ویژه‌ای داشت، به طوری که زمانی که سال 86 برای معالجه بیماری خود در بیمارستانی در لندن به سر می‌برد، پس از فرارسیدن ایام فاطمیه اصرار فراوانی داشت که برای شرکت در مراسم فاطمیه به ایران بازگردد و 36 ساعت پس از بازگشت به کشور و در ایام شهادت صدیقه کبری(س) جان به جان آفرین تسلیم گفت.

فاجعه فراق ایشان عاشقان اهل بیت(ع) را که سیاه پوش عزای پاره تن پیامبر گرامی اسلام(ص) بودند را به سوگ خود نشاند و سرانجام پیکر آن عالم وارسته با حضور خیل انبوه جمعیت عزادار و سوگوار تشییع و در حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.